به گزارش «سرویس دام، طیور و آبزیان» «ماکی دام - پایگاه خبری صنعت دام، طیور و آبزیان»؛ این بیماری در تمام نقاط دنیا وجود داشته و تا بحال 17 کشور ( نروژ، سوئد، فنلاند، دانمارک، سوئیس، چکسلواکی، رومانی، انگلستان، اسکاتلند، هلند، ژاپن، اتریش، لوگزامبورگ، قبرس، بلغارستان، ایسلند و مجمع‌الجزایر ویرجینیا) بیماری را ریشه‌کن کرده‌اند.
بیماری در ایران از سالیان پیش بصورت بومی وجود داشته و برای اولین بار در سال 1311 بروسلا ملیتنسیس توسط کارشناسان انستیتو پاستور ایران از کشت خون یک نفر بیمار مبتلا به تب مالت جدا شد و از آن سال به بعد تحقیقات مختلفی بمنظور بررسی مشکلات مربوط به این بیماری انجام شده است، و پیشرفت‌های قابل ملاحظه‌ای در زمینه ساختن آنتی‌ژن‌های مختلف و انواع واکسن‌های بروسلوز دامی نیز بدست آمده است. تب مالت در گوسفند شبیه این بیماری در بز می‌باشد. در کشورهایی که تعداد بز زیاد می‌باشد می‌توان آن را عامل انتشار بروسلوز گوسفندی دانست.
راه‌های سرایت بیماری تب مالت به دام و انسان
رایج‌ترین شکل انتقال باکتری در دامها، خوردن باکتری موجود در ترشحات دستگاه تناسلی گاو‌های آلوده مثل ترشحات مهبل، جنین سقط شده و مایعاتی که همراه با آن دفع می‌شود (مثل جفت و...) است. دفع دوره‌ای باکتری عامل بیماری از طریق شیر حیوانات مبتلا، ترشحات رحمی در دام‌های فاقد علائم بالینی و سقط جنین مخاطرات فراوانی را برای سایر دامها و همچنین انسان در بر دارد. در ۶۰ تا ۷۲درصد موارد میکروب از راه پوست و در ۱۶ تا ۳۰درصد از راه غذا وارد بدن انسان می‌شود. البته در موارد نادر سرایت از راه تناسلی و دستگاه تنفسی صورت می‌گیرد.
مصرف شیر خام و فراورده‌های لبنی آلوده خصوصاً پنیر تازه، سر شیر و بستنی خامه‌دار، فله (تهیه شده از آغوز) از جمله راه‌های انتقال بیماری به انسان است. دام‌های بیمار بعد از بهبودی ایمنی می‌یابند ولی برای مدت نامشخص و طولانی ناقل بیماری می‌مانند. پس از سقط جنین یا تولد گوساله دوره‌ای وجود خواهد داشت که طی آن حیوان تعداد زیادی میکروب بروسلا را دفع خواهد کرد که ممکن است حیوانات دیگر از طریق خوراکی و یا جفت‌گیری آلوده شوند، لذا باید توجه کرد که در صورت مشاهده عوامل منتشرکننده بیماری مثل جفت و ترشحات دستگاه تناسلی سریعاً این مواد را از دسترس بقیه دامها دور کرد.
از جمله عواملی که باعث انتقال آلودگی به انسان می‌شوند می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- آلوده بودن ظروف مورد استفاده در حین شیردوشی
- تماس مستقیم با بافت‌های آلوده دامی مثلا در هنگام کمک در زایمان دام مبتلا و یا تماس با پوست و مواد دفعی دام‌های مبتلا
- تنفس گرد و غبار موجود در هوای طویله و اصطبل دامها و یا آزمایشگاه‌ها
-احتمال انتقال بیماری از طریق خون، پیوند مغز استخوان و انتقال مکانیکی آلودگی توسط حشرات نیز وجود دارد.
بیشتر بدانیم:
بیماری بروسلوز (brucellosis) (بخش اول)
بیماری تب مالت یا بروسلوز در انسان و دام
بیماری تب مالت یا بروسلوز
پیشگیری و ریشه‌کنی تب مالت
هیچ درمانی برای بروسلوز شناخته نشده است و راه‌های کنترل بیماری عمدتاً بر پایه پیشگیری از بیماری از طریق واکسیناسیون گوساله‌ها با واکسن سویه 19 قرار دارد. ریشه‌کنی بیماری با کشتار دام‌های آلوده بعد از مشخص شدن آزمایش‌های سرم خون و شیر، و واکسیناسیون انجام می‌گیرد. از لحاظ اطمینان حیوانات مظنون را از بقیه جدا کرده و در محل مخصوصی با در نظر گرفتن شرایط و پیش‌بینی‌های لازم نگهداری می‌کنند. نکته مهمتر اینکه نباید دام جدیدی را به گله اضافه کرد مگر اینکه از سلامتی آن اطمینان حاصل شده باشد.
واکسیناسیون دام
برای ایمن نمودن دامها علیه این بیماری باید بره و بزغاله‌های نر و ماده جایگزین را قبل از شیرگیری واکسینه نمود. واکسن بروسلوز یک واکسن زنده بوده و لذا تزریق یکبار آن در حدود سه تا شش ماهگی (قبل از سن آمیزش) برای طول دوره اقتصادی دام کافی است. معمولاً میزان تزریق معادل 1 سی‌سی است که به صورت زیر جلدی در ناحیه پشت کتف و یا گردن تزریق می‌شود.
نتیجه گیری
برای جلوگیری از ابتلا به تب مالت رعایت نکات زیر ضروری است:
- قبل از دوشیدن شیر از دام حتما پستان دام و اطراف آن را با آب و صابون به خوبی بشوئید.
- ظروف مخصوص شیردوشی را قبل از استفاده با دقت کامل شستشو دهید.
- شیر دامی که جدیداً سقط جنین داشته را مصرف نکنید. (لازم به ذکر است گوشت حیوانات مبتلا به تب مالت اگر خوب پخته شود قابل استفاده است)
- از تماس مستقیم با بافت‌های آلوده حیوان خودداری نمائید. (بویژه ترشحات دستگاه ادراری، تناسلی و دهان)
- دام تلف شده، سقط شده و ترشحات رحمی‌دامهای آلوده را سوزانیده یا به مقدار کافی بر روی آنها مواد ضدعفونی‌کننده ریخته به طور بهداشتی دفن نمائید.
- درصورت لزوم تماس با ترشحات رحمی و دام تلف شده سعی شود از دستکش استفاده گردد.
- از کشتار پراکنده دامها در فضای باز بایستی پرهیز نمود.
- دامها باید برعلیه این بیماری واکسینه شوند تا از ابتلاء آنها و سرایت بیماری به انسان‌ها جلوگیری شود.