به گزارش «سرویس دام، طیور و آبزیان» «ماکی دام - پایگاه خبری صنعت دام، طیور و آبزیان»؛ بسیاری عوامل روی پاسخ ایمنی جانوری که زیر استرس قرار دارد اثر می‌گذارند. در مرغ‌ها، واکسیناسیون‌ها، کیفیت بد خوراک مرغ و آلودگی به مایکوتوکسین‌ها، از عوامل استرس‌زا هستند و می‌توانند نرخ رشد مرغ‌ها را کاهش دهند.
هرچند اجرای یک برنامه واکسیناسیون کارآمد برای کاستن از تلفات گله ضروری می‌نماید، اما اگر همین برنامه با دوز بالا باشد و بسیار تکرار شود برای مرغ‌ها استرس‌آور خواهد بود.
واکسیناسیون نامناسب میتواند سیستم ایمنی مرغ‌ها را دچار استرس کند. در چندین پژوهش نشان داده شده است که استرس روی کار دستگاه گوارش جانوارن اثر منفی می‌گذارد و نیز جذب مواد مغذی را برهم می‌زند.
آنزیم‌های هضم‌کننده خوراک برای جذب مواد مغذی و استفاده از آنها در دستگاه گوارش مرغ‌ها بسیار مؤثر هستند. پژوهش‌ها نشان داده‌اند که پاسخ ایمنی ضعیف میتواند روی رشد مرغ‌ها اثر منفی بگذارد و سبب پیدایش بیماری‌های روده‌ای در مرغ‌های گوشتی شود:
ضعف ایمنی همچنین میتواند سبب کاهش تولید، تلفات بالا و افزایش آلودگی تولیدات مرغداری‌ها، که برای مصرف انسان به کار برده می‌شوند، بشود.
دفاع تضعیف شده
پژوهش‌های گسترده‌ای که در دو دهه گذشته انجام گرفته‌اند نشان می‌دهند که مایکوتوکسین‌ها در بیشتر موادی که در خوراک مرغ‌ها به کار برده می‌شوند وجود دارند.
کاهش چشمگیر تولید در مرغداری‌ها، با نشانه‌های آشکار کلینیکی و زخم‌هایی که پس از کالبدگشایی دیده می‌شوند همراه است.
همچنین تلفات مرغداری‌ها میتواند در اثر خوردن مواد خوراکی که آلودگی بالا با مایکوتوکسین‌ها دارند پدید بیاید.
بیشتر موارد آلودگی به مایکوتوکسین‌ها، مزمن هستند و از جذب متابولیت‌های تولید شده قارچی که دوز آلودگی آنها اندک است پیش می‌آیند.
پیامد همین آلودگی اندک به مایکوتوکسین‌ها نیز سبب کاهش قابل اندازه‌گیری تولید و پیش‌آمدن تغییرات غیراختصاصی مانند خونریزی زیرپوستی وتضعیف کار سیستم ایمنی می‌شود.
می‌توان پرسید که آیا مایکوتوکسین‌ها می‌توانند روی عملکرد عادی سیستم ایمنی مرغ‌ها به گونه‌ای اثر بگذارند که آنها را در برابر ویروس‌ها و باکتری‌های بیماری‌زا آسیب‌پذیر کنند؟
پاسخ این است که بله می‌توانند و این کار را می‌کنند.
Micotoxicosis یک عامل آشفته‌کننده سیستم ایمنی است که آسیب‌پذیری مرغ‌ها را در برابر بیماری‌ها بالا می‌برد.
در چندین گزارش آمده است که مایکوتوکسین‌هایی مانند افالتوکسین‌ها، اکراتوکسین‌ها، فومونیسین‌ها می‌توانند روی پاسخ التهابی بدن در سطوح مختلف اثر بگذارند. برای نمونه، این توکسین‌ها مستقیماً روی توانایی فاگوسیت‌ها (ماکروفاژها و نوتروفیل‌ها) در مبارزه با بیماری‌زاها، فعالیت و تراوش این سلول‌ها را آشفته می‌سازند.
نشان داده شده است که آشفتگی سیستم ایمنی در اثر مایکوتوکسین‌ها میتواند مقاومت مرغ در برابر سالمونلا و کوکسیدیوز را کاهش دهد.
بیشتر بدانیم: آشنایی با بیماری کوکسیدیوز (Coccidiosis)
10 راهکار تغذیه‌ای جهت مبارزه علیه سالمونلا در سیستم‌های پرورش طیور
بیماری بورس عفونی یا گامبورو در جوجه‌های گوشتی
واکسیناسیون در مرغداری
ایمنی که پس از واکسیناسیون پدید می‌آید نیز در پی خوردن خوراکی که آلوده به مایکوتوکسین‌ها باشد تضعیف می‌شود.
سطح آنتی‌بادی‌ها پس از واکسیناسیون در بدن بالا می‌رود تا مرغ بتواند با عوامل بیماری‌زا مبارزه کند، اما هرگاه خوراک آلوده به مایکوتوکسین به آنها داده شود فعالیت فاگوسیتی سلول‌های ایمنی کاهش می‌یابد و سرانجام مرغ‌ها را در برابر بیماری‌های عفونی آسیب‌پذیر می‌سازد و زمینه را برای بیماری‌های مزمن عفونی فراهم می‌کند.
درهم شکسته شدن ایمنی واکسیناسیون و پدید آمدن بیماری‌هایی مانند بیماری‌های ویروسی گامبرو و بیماری مارک پیامدی جز زیان مالی مرغداری ندارد.
خنثی‌سازی مایکوتوکسین‌ها
می‌دانیم که 70درصد از سلول‌های سیستم ایمنی در درون دستگاه گوارش جای دارند.
روده انباشته از سلول‌هایی است که فعالانه IgA را به درون دئودنوم و ژژنوم تراوش می‌کنند.
ایمنی موکوسی بخش مهمی از ایمنی هومورال است و IgA مهمترین آنتی‌بادی است که در سطح مخاطی دستگاه گوارش قرار دارد و بخش مهم سیستم ایمنی مخاطی را تشکیل می‌دهد.
IgA، ایمنی غیرفعال علیه بیماری‌زاها در دستگاه گوارش را فراهم می‌کند. یکی از مهمترین کارهای مدیریتی برای کنترل مایکوتوکسین در خوراک مرغ‌ها، بالا بردن سطح ایمنی دستگاه گوارش، از راه افزایش تولید آنتی‌بادی IgA است که سبب تقویت سیستم ایمنی موضعی دستگاه گوارش می‌شود.
مدیریت مایکوتوکسین‌ها یک کار بسیار پیچیده است که عوامل گوناگونی در آن باید رعایت شوند، و یکی از استراتژی‌های مهم در این کار، تقویت سیستم ایمنی مرغ‌ها است.
استفاده از افزودنی‌ها در خوراک مرغ
مصرف افزودنی‌هایی که به خوراک افزوده می‌شوند و می‌توانند در دستگاه گوارش به مایکوتوکسین‌ها بچسبند و آنها را از کار بازدارند و از حضور آنها بکاهند، یک روش رایج در خنثی‌سازی مایکوتوکسین‌ها است.
با اینکه این روش، موفقانه خطر برخی از مایکوتوکسین‌ها مانند افالتوکسین را از میان برمی‌دارد، اما نمی‌تواند در برابر همه مایکوتوکسین‌ها به همین‌گونه چاره‌ساز باشد.
روی هم رفته، تأثیر منفی مایکوتوکسین‌ها روی سلامتی جانور بستگی به شرایط زیر دارد:
- دامنه، و درصد جذب آن در دستگاه گوارش
- پراکندگی آن در دستگاه گوارش
- توان چسبندگی، و استقرار آن به بافتهای دستگاه گوارش
- امکان تجزیه آن
- روند دفع پس مانده‌های آن سم
خنثی‌سازی طبیعی، مجموعه‌ای از روش‌هایی است که میتواند در دستگاه گوارش، به گونه‌ای پی‌درپی پدید بیاید و دفاع از جانور را در برابر مایکوتوکسین‌های گوناگون فراهم سازد.
خنثی‌سازی طبیعی مایکوتوکسین‌ها معمولاً در دستگاه گوارش و در کبد انجام می‌گیرد: این کار نتیجه فعالیت میکروفلور دستگاه گوارش و آنزیم‌های بافتهای آن است.
باکتری‌ها، مخمرها، و پروتوزوآهایی که به طور طبیعی در دستگاه گوارش حضور دارند، می‌توانند مایکوتوکسین‌هایی را که از خانواده تریکوتسین‌ها هستند و متابولیت‌های سمی تولید می‌کنند، از فعالیت باز دارند.
در مرغ‌ها، توکسین 2-T معمولاً پس از جذب به درون بدن، متابولیز و از بین می‌رود. این روند در چینه‌دان، روده کوچک، و در کبد انجام می‌گیرد. جاهایی که هیدرولیز و کونژوگه کردن، بیش از 20 متابولیت گوناگون را از این توکسین ایجاد می‌کند.
غیرفعال‌سازی از راه‌های بیولوژیکی مایکوتوکسین‌ها به وسیله فلور میکروبی دستگاه گوارش، یکی از روش‌های تأیید شده برای خنثی‌سازی سموم غیرقابل‌جذب مایکوتوکسین‌ها است. این غیرفعال‌سازی از راه تغییر ساختار ملکولی، به متابولیت‌های غیرسمی و یا از راه چسبیدن باکتری‌های پروبایوتیکی درون دستگاه گوارش به مایکوتوکسین‌ها و دفع آن از دستگاه گوارش صورت می‌گیرد.
آزمایش‌های فارمی نشان داده‌اند که باکتری پروبایوتیکی الکتوباسیل (از باکتری‌های سودمند پروتکسین) با چسبیدن به مایکوتوکسین‌ها، آنها را بدون متابولیز کردن، از دستگاه گوارش خارج می‌کند.
تصویر الکترونی از ساختمان قارچ آسپرژیلوس
منبع: نیکوتک
نوشته دکتر Borutova Radka کارشناس تغذیه – بلژیک
چاپ شده در مجله Production Poultry International –6102