به گزارش «سرویس دام، طیور و آبزیان» «ماکی دام - پایگاه خبری صنعت دام، طیور و آبزیان»؛ پاستورلوز یک بیماری واگیردار است که پرندگان اهلی و وحشی را تحت تأثیر قرار می‌دهد. وبای مرغان (FC)، وبای پرندگان یا سپتی‌سمی خونریزی‌دهنده پرندگان به‌عنوان واژه‌های مترادف، برای توصیف این بیماری کاربرد دارند. این بیماری معمولاً به‌شکل یک بیماری سپتی‌سمیک و با شیوع و تلفات فراوان بروز می‌یابد؛ با این‌حال اشکال مزمن و خوش‌خیم آن نیز امکان بروز دارند.
بیشتر بدانیم:
واکسن پاستورلوز طیور (وبای مرغان)
سبب‌شناسی بیماری پاستورلوز
سروتیپ‌های مختلف پاستورلا مولتوسیدا (از جمله سروتیپ‌های ۱ و ۳ و ۴ سوماتیک)
وقوع و اهمیت اقتصادی پاستورلوز
دارای گسترش جهانی است. پاستورلوز به‌عنوان عفونتی همه‌گیر در نواحی متراکم پرورش طیور شناخته می‌شود و در مزارع پرورش طیور اغلب به‌شکل مزمن دوام می‌یابد. همه‌گیری حاد بیماری به‌علت حضور استرس‌های محیطی و مدیریتی بروز می‌یابد و ممکن است باعث کاهش تولید تخم گردد. در گله‌های مادر به کاهش فعالیت جفت‌گیری، کاهش باروری و اُفت عملکرد تولیدی گله منجر می‌گردد.
راه‌های انتقال بیماری پاستورلوز
به‌دنبال تماس مستقیم پرندگان حساس با پرندگان آلوده و درگیر به‌شکل بالینی یا حاملین بهبود یافته، عفونت انتقال خواهد یافت. آلودگی‌های محیطی، جوندگان و پرندگان وحشی به‌عنوان منابع انتقال غیرمستقیم عفونت مطرح هستند. بسته‌های آلوده خوراک، لوازم و لباس کارکنان ممکن است عامل انتقال عفونت به مزارع یا مجتمع‌های گسترده پروش طیور باشند. احتمال انتقال پاستورلا در داخل گله‌ها به‌دنبال انجام واکسیناسیون، توزین و همچنین در مواقع کاربرد سیستم‌های آبخوری کله‌قندی افزایش می‌یابد.
بیشتر بدانیم:
واکسن پاستورلوز گاو گاو میش
علائم بالینی پاستورلوز
میزان درگیری و مرگ و میر به بیماری‌زایی سویه باکتری و سطح حساسیت پرندگان گله وابسته است. این بیماری دارای اشکال بالینی متفاوت است:
شکل حاد: شاید مرگ اولین تظاهر بالینی بیماری باشد. تب، بی‌اشتهایی، پرهای ژولیده، خروج ترشحات موکوسی از دهان، اسهال و افزایش تعداد تنفس نیز اغلب قابل مشاهده هستند. سیانوز یا کبودشدگی در بیشتر موارد، اندکی پیش از بروز مرگ ایجاد می‌گردد و عمدتاً در نواحی بدون پر از جمله تاج و ریش قابل مشاهده است. در ابتدای بروز بیماری، اسهال سفیدرنگ و آبکی است ولی پس از گذشت مدتی به اسهال سبزرنگ و موکوسی تبدیل می‌شود.
شکل مزمن: یافته‌ها عموماً در ارتباط با عفونت‌های کانونی است. تورم تاج، سینوس‌ها، مفاصل پاها و بال‌ها، بالشتک‌های کف پا و بورس جناغی اغلب قابل مشاهده است. جراحات اگزوداتیو در حلق و ملتحمه شاید مشاهده شود و تورتیکولیس یا گردن‌پیچ نیز گاهاً وقوع می‌یابد. رال‌های نایی و دیسپنه هم شاید مشاهده شود.
یافته‌های کالبدگشایی بیماری پاستورلوز
شکل حاد: اکثر جراحات در ارتباط با اختلالات عروقی است. پرخونی عمومی به‌طور معمول وقوع می‌یابد و در وریدهای ارگان‌های احشایی مشخص‌تر است و شاید بیشترین برجستگی را در عروق کوچک مخاط دئودنوم داشته باشد. خونریزی‌های نقطه‌ای (پتشی) و اکیموز مکرراً حاضر هستند و شاید گسترش وسیع داشته باشند. خونریزی‌های تحت پریکاردی، تحت سروزی، ریوی و روده‌ای متداول‌اند. چربی‌های محوطه بطنی هم شاید دچار خونریزی شده باشند. افزایش حجم مایعات پریکاردیال و پریتونئال مکرراً دیده می‌شود. کبد شاید متورم باشد و معمولاً حاوی نواحی کوچک، متعدد و کانونی نکروز انعقادی و نفوذ هتروفیلی مشاهده می‌شود. بوقلمون‌ها در مقایسه با ماکیان با شدت بیشتری دچار درگیری‌های ریوی می‌شوند و پنومونی در این گونه یک پدیده متداول است. مقادیر فراوانی موکوس چسبنده شاید در مجاری گوارشی از جمله حلق، چینه‌دان و روده‌ها مشاهده شود. تخمدان‌ها در پرندگان تخم‌گذار به‌شکل متداول درگیر می‌شوند. در این شرایط فولیکول‌های بالغ تخمدانی، شل و وارفته به‌نظر می‌رسند و عروق خونی تک به سختی قابل رؤیت هستند. زرده ناشی از پارگی فولیکول‌های تخمدانی شاید در حفره پریتونئال مشاهده شود. استرومای تخمدان و فولیکول‌های نابالغ اغلب پرخون هستند.
شکل مزمن: شکل مزمن پاستورلوز با حضور کانون‌های موضعی عفونت مشخص می‌گردد. این کانون‌های مزمن عفونت، عموماً چرکی می‌شوند و شاید از نظر آناتومیک انتشار وسیعی داشته باشند. این کانون‌ها اغلب در مجاری تنفسی بروز می‌یابند ولی احتمال درگیری بافت‌های دیگر از قبیل سینوس‌ها و استخوان‌های پنوماتیک نیز وجود دارد. پنومونی به‌ویژه در بوقلمون‌ها متداول است. ادم صورت و عفونت ملتحمه و بافت‌های اطرافی شاید مشاهده شود. عفونت‌های موضعی شاید مفاصل خرگوشی، بالشتک‌های کف‌پایی، حفره پریتوئن و تخمدان‌ها را نیز درگیر کنند. برای مثال سلولیت کازئوز ریش‌ها و آرتریت سروپورولنت ممکن است در موارد مزمن وجود داشته باشد. عفونت مزمن شاید گوش میانی و استخوان‌های کرانیال را درگیر کند و به بروز گردن پیچ منجر گردد. در بوقلمون احتمال بروز مننژیت هم وجود دارد.
آسیب‌شناسی میکروسکوپی
شکل حاد: تعداد فراوانی باکتری در عروق خونی دچار پرخونی قابل مشاهده است. انعقاد داخل عروقی منتشر و ترومبوزهای فیبرینی در عروق خونی ماکیان و اردک‌ها مشاهده شده است. نفوذ هتروفیلی در ریه‌ها و برخی دیگر از ارگان‌های پارانشیماتوز مشاهده می‌شود.
شکل مزمن: نفوذ هتروفیل‌ها و فیبرین به‌طور برجسته در فضاهای هوایی استخوان‌ها، گوش میانی و مننژ مشاهده شده است. سلول‌های غول‌پیکر چند هسته‌ای اغلب با توده‌های نکروزه هتروفیل‌ها در فضاهای هوایی همراه بوده‌اند.
تشخیص بیماری پاستورلوز
جداسازی و تعیین هویت پاستورلا مولتوسیدا از نمونه‌هایی همچون خون قلب، کبد و طحال مورد نیاز است. مغز استخوان، خون قلب، کبد، مننژ یا جراحات مزمن برای انجام کشت ارجح هستند. دکستروز استارچ آگار حاوی ۵% سرم ماکیان به‌عنوان محیط انتخابی برای انجام کشت در نظر گرفته می‌شود. در موارد حاد، امکان مشاهده ارگانیسم‌های دو قطبی در گسترش‌های خون و اسمیرهای سایتولوژیک تهیه شده از بافت کید و رنگ‌آمیزی شده با گیمسا یا رایت وجود دارد. تشخیص سرولوژیک بیماری در فرم مزمن ارزش کمی دارد و در فرم حاد فاقد ارزش است.
پیشگیری از بروز پاستورلوز
بهره‌گیری از تدابیر مستحکم امنیت زیستی به‌منظور پیشگیری از ورود عفونت به مزارع ضروری است. ریشه‌کن‌سازی جوندگان با هدف کاهش در معرض قرارگیری گله‌ها با پاستورلا مولتوسیدا نیز بسیار مفید خواهد بود. ایمن‌سازی گله‌ها در مناطق حضور همه‌گیر بیماری قابل توصیه می‌باشد و در مزارعی که دارای سابقه ابتلا به بیماری هستند انجام واکسیناسیون الزامی‌است. واکسن‌های زنده و تخفیف حدت یافته پاستورلا مولتوسیدا (سویه‌هایCU، PM-1 و PM-9) با روش تلقیح در پرده بال و با دوبار تکرار در طول دوره پرورش (تقریباً در هفته‌های ۱۰ و ۱۴) نیز به‌منظور پیشگیری از بروز بیماری مورد استفاده قرار می‌گیرند. خروس‌های گله‌های مادر یا سایر گله‌هایی که دچار استرس‌های محیطی هستند به‌منظور ممانعت از بروز واکنش‌های ناخواسته ناشی از تجویز سویهCU، ممکن است با سویه‌های نسبتاً ملایم‌تر PM-1 و PM-9 واکسینه شوند. تجویز آنتی‌بیوتیک‌ها یک هفته قبل و یک هفته بعد از کاربرد واکسن‌های زنده تخفیف حدت یافته ممنوع است. به‌منظور اجتناب از بروز واکنش‌های ناخواسته واکسن‌های زنده، می‌توان از واکسن‌های غیرفعال برای محافظت گله‌ها بهره برد. کنترل مؤثر بیماری به همسان بودن سویه‌های مورد استفاده در باکترین‌ها با سویه‌های در حال گردش و همه‌گیر پاستورلا مولتوسیدا در منطقه وابسته خواهد بود. در برخی مناطق، کاربرد واکسن‌های غیرفعال شده اتوژن (Autogenous Inactivated Vaccines) نیز مورد نیاز است. در حال حاضر در کشور ما از واکسن‌های غیرفعال پاستورلا (حاوی سروتیپ‌های ۱، ۳ و ۴) در دو نوبت به‌منظور ایمن‌سازی گله‌های مولد ماکیان استفاده می‌گردد.
منبع: کیمیا فام