به گزارش «سرویس دام، طیور و آبزیان» «ماکی دام - پایگاه خبری صنعت دام، طیور و آبزیان»؛ سمپاشی استخرها با سموم فسفره (استرهای ارگانیک اسید فسفریک) به غلظت یک گرم درهرمترمکعب موجب رشد و نمو گزینشی زی‌شناور جانوری می‌شود. این مواد شیمیایی، موجودات زی‌شناوری مربوط به شاخه‌های بند‌پایان را در مدت 16 الی 24 ساعت نابود می‌کنند ولی نسبت به روتیفرها موثر نیستند. روتیفرها که تا غلظت 100گرم در هر مترمکعب سموم فسفره مقاوم‌اند در استخرهای سمپاشی شده به سرعت تولیدمثل کرده و تحت شرایط مساعد در 20 الی 24 درج سانتیگراد در عرض 5 الی 6 روز به حداکثر تراکم خواهند رسید و در یک لیتر آب چندین‌هزار روتیفر یافت خواهد شد.
در صورتی‌که در استخرهای سمپاشی نشده کلادوسرها برای روتیفرها یک رقیب غذایی بوده و حتی خود آنان را نیز جهت تغذیه شکار می‌کنند، سموم فسفرداری که برای رشد و نمو گزینشی زی‌شناوران جانوری بکار برده می‌شوند برای جمعیت لاروهای کپورماهیان زیان‌آور نبوده زیرا مقاومت لاروهای پیشرفته مشابه مقاومت روتیفرها هستند.
تولیدمثل روتیفرها را با بکار بردن کودهای آلی و شیمیایی که بعد از سمپاشی استخرها بکار برده می‌شود می‌توان تسریع و افزایش داد.
کودهای آلی و شیمیایی موجب تولید جلبک‌ها، باکتریها، دتریتها (Detritus)، جهت تغذیه روتیفرها خواهد شد. از آنجایی که اندازه روتیفرها بین 100 الی 500 میکرون بوده این اندازه غذای مطلوب جهت لاروهای جوان ماهی هستند. در استخرهای غنی از موجودات غذایی روتیفرها لاروهای کشت شده به آسانی به مواد غذایی دسترسی داشته و موجب بقای بسیار عالی جمعیت آنان خواهد شد.
سموم فسفردار مصرف شده نیز در دمای 20 درجه سانتیگراد آب استخر پس از 5 الی 6 روز شکسته، بی‌ضرر شده و اغلب توسط گیاهان آبزی به‌عنوان املاح فسفردار جذب و مصرف می‌شوند.
شکل 1- پروراندن لاروهای پیشرفته تا حصول بچه ماهیان نورس
الف- روش سنتی1- ماهی‌دار کردن استخر نوزادگاه با لاروهای پیشرفته، 2-برداشت محصول بچه ماهیان نورس
ب- روش پرورشی گزینشی زی‌شناور جانوری: در روش گزینشی استخر نوزادگاه دیرتر با لاروهای پیشرفته ماهی‌دار و لذا، این امکان فراهم می‌شود که روتیفر تکثیر شده و به حد نصاب برسد.1- سمپاشی و کود دادن، 2- ماهی‌دار کردن استخر با لاروهای پیشرفته، 3- کشت اول زی‌شناور جانوری، 4- کشت دوم زی‌شناور جانوری، 5- برداشت محصول بچه ماهیان نورس.
بعد از این مرحله که اثر سموم شیمیایی ازبین می‌رود گونه‌های مربوط به کلادوسرها و پاروپایان به‌تدریج ظاهر شده و شروع به تولیدمثل می‌کنند و در این زمان لاروها به انداز‌ه‌ای بزرگ شده‌اند که می‌توانند موجودات درشت مربوط به گروه‌های یاد شده را به راحتی شکار و تغذیه کنند. گرچه ظهور کلادوسرها و پاروپایان پس از 5 الی 6 روز بعد از سمپاشی به‌صورت طبیعی اجتناب‌ناپذیر است ولی اغلب سرعت بخشیدن به رشد و نمو آنان مقادیر قابل توجهی از زی‌شناوران جانوری یاد‌شده بخصوص گونه‌ای ماده حاوی تخمدان و جنین را از سایر استخرها و منبع آبی جمع‌آوری کرده در این استخرها کشت می‌دهند. بهترین گونه برای کشت در استخرهای سمپاشی شده، دافنی (Daphnia sp.) ماگناست که به طریقه بکرزایی (Parthenogenesis) تکثیر شده، جمعیت آن به تعداد زیاد افزایش یافته و غذای بسیار مناسبی برای بچه ماهیان نورس پیشرفته خواهد بود.
در استخرهای سمپاشی شده جمعیت روتیفرها به‌سرعت افزایش یافته و غذای مورد نیاز لاروهای کشت‌شده تأمین می‌شود. از آنجا که با استفاده از این روش در استخرهای بزرگ نیز می‌توان، به مقدار زیاد روتیفر تولید کرد. بنابراین، احتیاج به استخرهای کوچک با سواحل پوشیده از علف برای لاروها منتفی می‌شود.
5- نمونه‌برداری زیست‌شناختی از آب استخر برای کنترل غذای طبیعی
برای اطلاع از این‌که آیا استخرهای سمپاشی شده از نظر تراکم غذای طبیعی (جانوران تک‌یاخته‌ای+ روتیفرها) شرایط لازم برای کشت لارو کپورماهیان را داراست، آزمایش زیر را انجام می‌دهیم: مقدار یکصد لیتر از طبقات مختلف آب استخر مورد آزمایش را به‌وسیله سطل برداشت کرده و آن را از توری مخصوص زی‌شناورگیری با چشمه‌ایی به قطر 80 الی 120 میکرون عبور می‌دهیم. موجودات صاف شده را با دقت به یک بشر انتقال داده و سعی می‌کنیم ته توری کاملاً شسته شود.
محتویات داخل بشر را به یک مدرج پایه‌دار انتقال داده، سپس چند قطره فرمالین به آن اضافه می‌کنیم و ضمن گذاشتن سر پوش به دهانه مذور، آن‌را به‌صورت ثابت به مدت یک ساعت در یک محل قرار می‌دهیم. در اثر اضافه کردن فرمالین موجودات صاف شده که از روتیفرها و جانوران تک‌یاخته‌ای هستند می‌میرند و در ته مذور مدرج ته‌نشین می‌شوند.
حال اگرحجم موجودات غذایی ته‌نشین شده از عمل صاف کرن یکصد لیتر آب کمتر از 3 میلی‌لیتر باشد، آن استخر آمادگی لازم برای کشت لارو کپورماهیان را ندارد، ولی اگر حجم موجودات صاف‌شده از صد لیتر آب بین 3-5 میلی‌لیتر باشد استخر آماده پذیرش لارو است و هر چه تراکم موجودات غذایی بیش از 5 میلی‌لیتر درصد لیتر آب صاف‌شده باشد به همان نسبت استخر آماده‌تر بوده و لاروهای کشت‌شده به آسانی به غذای طبیعی دسترسی داشته و ضمن افزایش درصد بازماندگی آنان به‌سرعت رشد کرده به مرحله بچه ماهیان انگشت‌قد خواهند رسید.
6- کنترل کمی و کیفی عوامل فیزیکوشیمیایی و غذای طبیعی استخرهای پرورش و تولید بچه ماهیان انگشت‌قد
استخرهای بچه ماهیان انگشت‌قد، به استخرهایی اطلاق می‌شود که بچه ماهیان نورس را در آن تا مرحله انگشت‌قد یعنی در حد 10 الی 40 گرمی پرورش می‌دهند. در مناطق معتدل، این مرحله به‌طور کلی 3الی 4 ماه به‌طول می‌انجامد و این مرحله در مقایسه با مرحله پرورش لارو نیاز به مراقبت کمتری داشته و شانس بقای بچه مایان نورس بسیار بالاست.
عوامل زیر مهمترین عوامل طبیعی هستند که در تولید بچه ماهیان انگشت‌قد موثرند.
1-درجه حرارت مناسب آب، رشد بچه ماهیان را تسریع کرده و میزان تولید را افزایش خواهد داد.
2- برای حصول بهترین نتایج میزان اکسیژن محلول در آب باید همواره در حد بالای 5 الی 8 میلی‌گرم در لیتر باشد.
3- جانوران شکارچی، بخصوص شکارچیان بزرگ از قبیل قورباغه، پرندگان ممکن است موجب تلفات متنابهی در بچه ماهیان شوند.
4- باحصول رشد بیشتر بچه ماهیان و شروع تغذیه دستی آنان، از اهمیت کمی و کیفی غذای طبیعی به‌تدریج کاسته می‌شود.
5- با رشد بیشتر بچه ماهیان از اهمیت حیاتی بودن شرایط اقلیمی نیز کاسته می‌شود.
6-استخرهای پرورش بیشتر بچه ماهیان انگشت‌قد وسیعتر بوده و مساحت آنها به‌طور کلی بین 1 الی 10 هکتار و عمق آنان 1 الی 1/5 متر نوسان دارد. آبرسانی این استخرها باید به‌نحوی باشد که بتوان استخرها را به‌سرعت آبگیری کرد.
7- در استخرهای بزرگ پرورش بچه ماهی، بهتر است حوضچه‌ای در خارج از استخر در جلوی دریچه خروجی ساخته شود تا صید و جمع‌آوری بچه ماهیان از طریق حوضچه صید انجام شود.
8- استخرهای پرورش بچه ماهیان انگشت‌قد در مدت زمستان باید تخلیه و در اوایل فصل بهار قبل از آبگیری پاک‌سازی و مرمت شوند.
9- دیواره‌های تخریب شده، باید مرمت شده و پوشش گیاهی مزاحم برطرف شود.
10- با گرم شدن هوا زمان آماده کردن استخرها قبل از آبگیری آن فرا می‌رسد. برای تولید و افزایش تولیدات طبیعی استخر اضافه کردن کودهای آلی و شیمیایی ضرورت دارد:
11- در موقع جا‌به‌جایی بچه ماهیان از استخر به مخزنهای حمل و هنگام تخلیه به استخرهای مقصد، باید نسبت به هم‌دما کردن آنان اقدام لازم صورت گیرد.
7- رژیم تغذیه بچه ماهیان نورس تا انگشت‌قد
رژیم غذایی بچه ماهیان نورس، با میزان رشد آنها تغییر می‌کند. در برآورد میزان غذای مصرف شده در طول زمان پرورش نیز، تغییر حاصل می‌شود. در بدو امر گونه‌های بزرگ زی‌شناور جانوری و سایر اقلام غذای طبیعی بخصوص شیرونومیدها (Chironomidae Sp.) اهمیت بسزایی داشته و پس از یک ماه به اوج خود می‌رسد بنابراین، بهتر است از طریق کود دادن به‌وسیله کودهای شیمیایی شرایط مناسبی جهت رشد و نمو جانوران بزرگ زی‌شناوری و جانوران کف‌زی فراهم آید تا از همان ابتدا، اسباب رشد بچه مایان نورس حاصل شود. به دنبال آن اهمیت غذای دستی به‌طور پیوسته افزایش یافته و جایگزین غذای طبیعی می‌شود.
با رشد بچه ماهیان، جیره غذای دستی که برحسب درصد وزن ماهی محاسبه می‌شد، باید به‌صورت تصاعدی کاسته شود. کاستن متعاقبی نیز با فصول کاهش درجه حرارت آب بخصوص زمانی که درجه حرارت آب کمتر از 12 درجه سانتیگراد می‌شود را باید در نظر گرفت.
در ماهی‌دار کردن با تراکم پنجاه‌هزار قطعه در هر هکتار، غذای بچه ماهیان نورس به دو قسمت مساوی شامل غذای طبیعی و غذای دستی تقسیم می‌شوند. غذای دستی اغلب به میزان 10درصد وزن توده زنده بچه ماهیان در اختیارآنان قرار داده می‌شود.
در ماهی‌دارکردن با تراکم زیاد، سهم غذای طبیعی کمترشده و به همان نسبت به سهم غذای دستی افزوده می‌شود. ضریب غذایی مواد غذایی مصرفی نیز باید کمتر از3/5 باشد تا کارایی لازم برای رشد بچه ماهیان را داشته باشد.
در تمام طول دوره پرورش بچه ماهیان انگشت‌قد، سطح آب استخر باید ثابت نگهداشته و برای ثابت نگهداشتن تولیدات طبیعی همواره باید به استخرها کود آلی و شیمیایی داده شود. به‌منظور کنترل رشد و نمو بچه ماهیان در طول دوره پرورش هر دو هفته یک بار از آنان نمونه‌برداری شده و ضمن کنترل رشد و نمو آنان همچنین از نظر سلامتی مورد بررسی قرار گیرند. با این کار معلوم می‌شود آیا در مقابل غذای مصرفی تبدیل به گوشت در آنان صورت گرفته است و درصورت پایین بودن ضریب تبدیل علت آن مورد بررسی قرار گرفته و مرتفع شود. همچنین در صورت داشتن عوامل بیماری‌زا نسبت به درمان آن اقدام کند. برای پی بردن به چگونگی کار، مشخصات بچه ماهیان خوب و بد انگشت‌قد به شرح زیر آورده شده است:
|
پارامترها |
بچه ماهیان انگشت‌قد خوب |
بچه ماهیان انگشت‌قد بد |
شکل بدن
رنگ شکم
رنگ پشت
رنگ دم |
پهن و گوشت‌آلود
زرد سیر
خاکستری
روشن و براق |
کشیده و دارای سربزرگ
مایل به زرد
تیره
خفه وتار |